Trzecie oko, znane w tradycji indyjskiej jako ajna (sanskryt: आज्ञा चक्र), to symbol duchowego wglądu, świadomości i nadzmysłowego postrzegania. Uznawane jest za szóste centrum energetyczne (czakrę) w ciele człowieka

według systemu jogicznego. Zlokalizowane jest pomiędzy brwiami, nieco powyżej nasady nosa – to właśnie tam wielu hindusów, zwłaszcza kobiet, maluje czerwony punkt zwany bindi. Trzecie oko symbolizuje zdolność do widzenia rzeczywistości duchowej, niedostępnej zwykłym zmysłom. W hinduizmie jest atrybutem wielu bóstw, zwłaszcza Śiwy, którego trzecie oko potrafi unicestwić wszelkie złudzenia i spalić ignorancję.

Według mitologii, Śiwa otworzył swoje trzecie oko, by spalić boga miłości Kāmę, gdy ten zakłócił jego medytację – to wydarzenie uczyniło z oka potężny symbol duchowej mocy. W buddyzmie trzecie oko również odgrywa ważną rolę, często przedstawiane na czołach bodhisattwów jako wyraz oświecenia. W tantrze i jodze rozwijanie ajna czakry związane jest z praktykami medytacyjnymi, oddechowymi i koncentracyjnymi, które mają poszerzać świadomość. Wielu mistyków twierdzi, że aktywacja tej czakry pozwala doświadczyć jedności ze wszechświatem. Symbol ten pojawia się też w ikonografii: jako dodatkowe oko w rzeźbach i malowidłach bóstw lub jako pulsujące światło w wizualizacjach medytacyjnych.

W kulturze popularnej trzecie oko bywa utożsamiane z intuicją lub "szóstym zmysłem". W indyjskiej ajurwedzie mówi się, że zaburzenia tej czakry mogą powodować problemy z koncentracją, snem i równowagą emocjonalną. Kolorem przypisanym do ajna czakry jest indygo, a jej żywiołem – światło. Wielu praktyków medytacji skupia się na tym miejscu, by uspokoić umysł i połączyć się z głębszą mądrością. Nauczyciele duchowi przekonują, że trzecie oko jest kluczem do postrzegania prawdziwej natury rzeczy. Symbol ten przeniknął również do architektury i sztuki indyjskiej, pojawiając się na świątynnych dekoracjach i ornamentach.

Trzecie oko to nie tylko duchowy organ – to także droga do samopoznania i przekraczania ograniczeń ego. W Indiach, podczas niektórych rytuałów religijnych, stosuje się pastę z drzewa sandałowego, popiół lub kurkumę, by zaznaczyć to miejsce jako święte. Taki znak ma chronić przed złymi energiami i wzmacniać duchową koncentrację. W tradycyjnej ikonografii Kali, Durgi czy Śiwy trzecie oko zawsze widnieje otwarte, podkreślając ich nadludzką percepcję. Choć samo pojęcie trzeciego oka jest zakorzenione w filozofii wschodniej, znalazło także rezonans w zachodnich praktykach ezoterycznych. Współcześnie wielu ludzi, niezależnie od religii, sięga po symbole związane z trzecim okiem, traktując je jako metaforę wewnętrznej prawdy i uważności.