Upliscyche (gruz. უფლისციხე, czyli „twierdza Pana”) to starożytne skalne miasto położone w środkowej Gruzji, w pobliżu miasta Gori, nad rzeką Mtkwari. Jest jednym z najstarszych osiedli

miejskich w Gruzji,

którego początki sięgają prawdopodobnie końca II tysiąclecia p.n.e. Miasto przez wieki pełniło rolę ważnego ośrodka politycznego, religijnego i handlowego regionu Kartli (Iberii).

Upliscyche było znaczącym centrum pogańskiego kultu jeszcze przed chrystianizacją Gruzji w IV wieku n.e. Znaleźć tu można pozostałości pogańskich świątyń, sal ceremonialnych, spichlerzy, piekarni, a nawet teatrów, wykutych bezpośrednio w skale. Miasto posiadało rozbudowany system tuneli i cystern służących do zaopatrzenia w wodę. W jego strukturze widoczne są wpływy różnych epok – od wczesnej epoki żelaza, przez czasy klasyczne, aż po okres średniowiecza.

Wraz z wprowadzeniem chrześcijaństwa Upliscyche utraciło swój dawny religijny status, ale nadal było zamieszkane i funkcjonowało jako twierdza i punkt handlowy. W czasach panowania króla Dawida IV Budowniczego (XII wiek) utraciło znaczenie na rzecz pobliskiego Tbilisi. Mimo to, aż do czasów najazdów mongolskich w XIII wieku Upliscyche zachowało swój status miasta. Zostało ostatecznie opuszczone w późnym średniowieczu, lecz do dziś zachowało się w zadziwiająco dobrym stanie.

Dziś kompleks archeologiczny obejmuje ponad 150 wykutych w skale struktur rozciągających się na powierzchni około 9 hektarów. Znaleźć tam można także pozostałości bazyliki z X wieku wzniesionej z kamienia na szczycie skalnego wzgórza. Charakterystyczną cechą Upliscyche jest jego organiczne zespolenie z krajobrazem – ściany budynków są częścią góry, w której zostały wykute. Przez miasto przebiegała niegdyś jedna z odnóg Jedwabnego Szlaku, co podkreśla jego strategiczne znaczenie w przeszłości.

Współcześnie Upliscyche jest jedną z największych atrakcji turystycznych Gruzji i unikalnym pomnikiem architektury skalnej na świecie. Ze względu na swoją wartość historyczną i kulturową jest objęte ochroną państwową i znajduje się na liście oczekujących wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Z góry rozciąga się malowniczy widok na dolinę rzeki Mtkwari i Kaukaz Południowy. Badania archeologiczne prowadzone są tu od XIX wieku i stale przynoszą nowe odkrycia dotyczące życia codziennego, obrzędowości i architektury dawnych mieszkańców.

Upliscyche stanowi niezwykłe świadectwo rozwoju cywilizacji w regionie Kaukazu i kontaktów międzykulturowych na przestrzeni wieków. Jest również przykładem imponującej adaptacji środowiska naturalnego do potrzeb miejskich bez użycia tradycyjnych materiałów budowlanych. Dziś, spacerując po kamiennych tarasach i ciemnych korytarzach, można poczuć atmosferę starożytności i niemal dosłownie dotknąć historii.