Wąwóz Samaria – jeden z najdłuższych i najbardziej znanych wąwozów w Europie, położony w południowo-zachodniej części greckiej wyspy Kreta, w obrębie masywu Gór Białych (Lefka Ori), w prefekturze

Chania.

Rozciąga się na długości około 16 kilometrów – od płaskowyżu Omalos aż do miejscowości Agia Roumeli, nad brzegiem Morza Libijskiego. W najwęższym miejscu, zwanym „Żelazne Wrota” (Sideroportes), jego ściany skalne zbliżają się do siebie na odległość zaledwie 3 metrów, wznosząc się jednocześnie na wysokość ponad 300 metrów. Wąwóz powstał na skutek intensywnej aktywności geologicznej i erozji wodnej na przestrzeni milionów lat, a jego obecny kształt uformowany został w okresie neogeńskim.

Obszar ten objęty jest ochroną w ramach Parku Narodowego Samaria, utworzonego w 1962 roku i wpisanego do sieci Natura 2000. Celem utworzenia parku była m.in. ochrona endemicznych gatunków fauny i flory, w tym najbardziej znanego – kozicy kreteńskiej (Kri-Kri). Na terenie wąwozu spotkać można również orły przednie, sępy płowe, dzikie koty oraz wiele rzadkich roślin śródziemnomorskich, z których wiele występuje wyłącznie na Krecie. Trasa piesza przez wąwóz rozpoczyna się w punkcie Xyloskalo (ok. 1230 m n.p.m.) i kończy w nadmorskiej miejscowości Agia Roumeli, skąd turyści mogą kontynuować podróż łodzią.

Zejście zajmuje zazwyczaj od 4 do 7 godzin, w zależności od kondycji fizycznej i warunków pogodowych. Szlak jest wymagający, kamienisty i miejscami stromy, dlatego zaleca się odpowiednie obuwie trekkingowe oraz zapas wody i ochrona przed słońcem. W sezonie turystycznym (maj–październik) wąwóz odwiedzany jest przez kilkaset tysięcy turystów rocznie, co czyni go jedną z najpopularniejszych atrakcji przyrodniczych Krety. Ze względów bezpieczeństwa i ochrony środowiska, wąwóz jest zamykany zimą oraz przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych, takich jak intensywne deszcze czy zagrożenie osuwiskami.

Na trasie można zobaczyć pozostałości opuszczonej wioski Samaria, z której pochodzi nazwa wąwozu – w miejscu tym znajduje się również kościół bizantyjski poświęcony św. Marii Egipcjance. Wąwóz ma nie tylko znaczenie przyrodnicze, ale również historyczne – w czasach okupacji osmańskiej oraz podczas II wojny światowej służył jako schronienie dla partyzantów. Od 2010 roku rozważane jest wpisanie wąwozu Samaria na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Samaria to wyjątkowy przykład krajobrazu krasowego i naturalnego korytarza ekologicznego, zachowanego w niemal nienaruszonym stanie.

Wizyta w tym miejscu pozwala nie tylko na kontakt z dziewiczą przyrodą, ale również na głębsze poznanie geologii, historii i kultury Krety. Wąwóz Samaria stanowi wzorcowy model ochrony dziedzictwa przyrodniczego z jednoczesnym zapewnieniem dostępu turystom, przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju.