Jedwabniki (Bombyx mori) to owady, które odegrały kluczową rolę w historii handlu i kultury Chin. Są to udomowione gąsienice motyla, hodowane wyłącznie dla produkcji jedwabiu.

Ich historia sięga kilku tysięcy lat – pierwsze wzmianki o hodowli jedwabników pochodzą z Chin sprzed ponad 5000 lat. Według chińskiej legendy to cesarzowa Leizu odkryła jedwab, gdy kokon jedwabnika przypadkowo wpadł jej do gorącej herbaty i rozwinął się w delikatną nitkę. To odkrycie zapoczątkowało rozwój chińskiego jedwabnictwa, które przez wiele stuleci było pilnie strzeżoną tajemnicą państwową. Hodowla jedwabników, znana jako serikultura, była praktykowana na ogromną skalę już w czasach dynastii Shang. Jedwab był symbolem luksusu, władzy i wyrafinowania – zarezerwowany początkowo dla rodziny cesarskiej i wyższych urzędników. Produkcja jedwabiu była tak ważna, że nawet podatki często pobierano w postaci jedwabnych tkanin. Jedwabniki żywią się wyłącznie liśćmi morwy białej (Morus alba), co wymaga starannie utrzymywanych plantacji. Gąsienice rosną bardzo szybko – w ciągu kilku tygodni wielokrotnie linieją, by osiągnąć dojrzałość do snucia kokonu. Kokon jedwabnika to niezwykle długi pojedynczy włók – jedna nić może osiągać nawet 1000–1500 metrów. Po utworzeniu kokonu, większość jedwabników jest uśmiercana przez działanie gorącej pary lub wody, aby nie dopuścić do przerwania nici przez wychodzącego motyla. Następnie kokon rozplątuje się i przędzie na delikatną nić jedwabną. Proces ten jest precyzyjny, czasochłonny i wymaga dużego doświadczenia. Tylko niewielki procent kokonów pozwala się motylowi rozwinąć, by zapewnić kontynuację cyklu hodowli. Motyle jedwabników udomowionych nie potrafią latać i nie występują już w naturze – są całkowicie zależne od człowieka. Przez stulecia Chiny utrzymywały monopol na jedwab, eksportując go w tajemnicy wzdłuż Jedwabnego Szlaku do Europy, Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej. Dopiero około VI wieku n.e. jedwabniki trafiły do Bizancjum, co zapoczątkowało rozwój jedwabnictwa poza Chinami. Mimo to, Chiny pozostały centrum produkcji wysokogatunkowego jedwabiu aż do czasów nowożytnych. Hodowla jedwabników w Chinach odbywa się w specjalnych domach jedwabniczych – z kontrolowaną temperaturą i wilgotnością. Proces karmienia gąsienic liśćmi morwy trwa przez około miesiąc, po czym następuje stadium przędzenia kokonu. Po zebraniu kokonów następuje etap „warzenia” – zanurzenia ich w gorącej wodzie, co umożliwia rozplątanie nici. Jedwab surowy jest następnie oczyszczany, barwiony i tkany w kunsztowne tkaniny. Chińskie jedwabie, zwłaszcza brokaty z Suzhou czy hafty z Kanton, są cenione na całym świecie za finezję i bogactwo wzorów. Jedwabniki wpłynęły także na kulturę i sztukę – pojawiają się w literaturze, malarstwie, a nawet w poezji jako symbol przemijania i subtelnego piękna. Dziś, mimo konkurencji ze strony materiałów syntetycznych, jedwab pozostaje luksusowym i pożądanym surowcem. Chiny nadal są największym producentem jedwabiu na świecie, a tradycyjne metody hodowli współistnieją z nowoczesnymi technologiami. W muzeach jedwabiu, np. w Hangzhou, można prześledzić cały proces od jajeczka po gotową tkaninę. Edukacja w zakresie serikultur prowadzona jest również w szkołach rolniczych i artystycznych. Jedwabniki są nie tylko źródłem wyjątkowego materiału, ale też świadectwem cywilizacyjnego dziedzictwa Chin. Ich historia pokazuje, jak natura i człowiek mogą współpracować w tworzeniu rzeczy pięknych i trwałych.