Perskie dywany uchodzą za jedne z najpiękniejszych i najbardziej cenionych tekstyliów na świecie, łącząc w sobie kunszt rzemieślniczy,

symbolikę kulturową i dziedzictwo sięgające tysiącleci. Ich historia sięga starożytności – najstarszy znany egzemplarz, tzw. dywan z Pazyryku, pochodzi z V wieku p.n.e. i odnaleziony został na Syberii, w grobowcu scytyjskim. Sztuka tkania dywanów była przez wieki rozwijana w różnych regionach Iranu, a każde miasto i plemię wytworzyło własny, rozpoznawalny styl. Isfahan, Nain, Tabriz, Kerman, Qom, Hamadan – to tylko niektóre z miast, których nazwy stały się synonimami najwyższej jakości tkanin. Dywany perskie różnią się nie tylko wzorami i kolorystyką, ale też gęstością tkania, rodzajem węzła (asymetryczny „perski” lub symetryczny „turecki”) oraz używanymi materiałami. Najbardziej cenione są te wykonane z jedwabiu, ale wełniane dywany z naturalnie barwionej przędzy również cieszą się wielkim uznaniem. Każdy wzór niesie ze sobą określoną symbolikę – rozety, medaliony, cyprysy, łodygi palmet, ptaki czy geometryczne arabeski odwołują się do świata natury, religii i kosmosu. Dywany modlitewne często zawierają mihrab – niszę wskazującą kierunek Mekki. Proces tkania jednego dużego dywanu może trwać wiele miesięcy, a nawet lat, i wymaga nie tylko precyzji, ale też ogromnego skupienia i doświadczenia. Rzemieślnicy tkający dywany wciąż pracują przy tradycyjnych pionowych lub poziomych krosnach, przekazując techniki z pokolenia na pokolenie. Kolory używane w dywanach uzyskiwano z naturalnych barwników: indygo, granatu, krokosza, orzecha czy granatu. Charakterystyczne są także „błędy” w symetrii – celowo wprowadzane przez tkaczy jako przypomnienie, że tylko Bóg jest doskonały. Dywan perski to nie tylko przedmiot użytkowy, ale także dzieło sztuki – zdobi meczety, pałace, rezydencje i muzea na całym świecie. Często był przekazywany jako wiano, dar dyplomatyczny lub forma lokaty majątkowej. Współcześnie, mimo konkurencji ze strony masowej produkcji, ręcznie tkane dywany z Iranu wciąż są wyznacznikiem prestiżu i dobrego smaku. Na perskim dywanie nierzadko spoczywa cała rodzina – służy jako przestrzeń do modlitwy, posiłków, odpoczynku i przyjmowania gości. W kulturze irańskiej mówi się, że dywan to „ziemia domu” – coś więcej niż tylko ozdoba, niemal duchowy fundament. Wielu Irańczyków zna z pamięci wzory swojej prowincji i potrafi odczytać z nich historie o pochodzeniu, marzeniach i codziennym życiu tkaczy. Wzory na dywanach mogą przedstawiać ogrody, fontanny, arkady i ukryte symbole, przypominające mapy raju. Współczesne projekty dywanów czerpią z tradycji, ale także wprowadzają nowe motywy, niekiedy nawet abstrakcyjne. Iran jest dziś największym eksporterem ręcznie tkanych dywanów na świecie, a branża ta zatrudnia setki tysięcy ludzi. Wiele rodzin z prowincji utrzymuje się wyłącznie z tkania i sprzedaży dywanów, traktując je jako źródło dumy i tożsamości. Na bazarach Isfahanu, Kaszanu czy Tebrizu można do dziś obserwować, jak handlarze rozkładają dywany jeden po drugim, niczym magiczne płachty snów i wspomnień. W Iranie organizowane są także konkursy na najlepsze wzory i najbardziej kunsztowne wykonanie, co przyczynia się do dalszego rozwoju rzemiosła. Znawcy potrafią ocenić wartość dywanu po samym dotyku – po gęstości węzłów, elastyczności i połysku przędzy. Niektóre egzemplarze osiągają na aukcjach milionowe ceny i trafiają do prywatnych kolekcji lub muzeów. Dywan perski stał się też symbolem kultury i dziedzictwa narodowego – pojawia się w poezji, malarstwie, a nawet w nowoczesnym dizajnie. Ostatecznie jednak jego urok polega na tym, że łączy to, co wzniosłe i estetyczne, z tym, co codzienne, ciepłe i ludzkie – kawałek tkaniny, który przez wieki był i nadal jest duszą domu.